GÜL AĞACI DALINDA HIDRELLEZ
Hıdırellez, diğer bir adıyla “Ruz-ı Hızır” yani Hızır günü. Kışın bitip artık yazın sıcağın gelişinin kutlandığı gün olarak bilinir. Hızır ve İlyas Peygamberlerin adlarına Kur’an’da rastlanmaz ama Hz. Musa’ya yardım edenin Hızır olduğuna inanılır. Hıdır, Arapçada Yeşil Adam anlamına gelir. Boz atlı Hızır ölümsüzlük suyu olan Ab-ı Hayat suyundan içmiştir. Eski Mısır’da Thoth, İbranilerde Enoch, Yunan mitolojisinde Hermes, İslamiyet’te İdris peygamber. Gılgamış Destanında adı geçen “Hasısatra” nın da Hızır olduğu iddia edilir. Son olarak Aya Yorgi mitinde de aynı özellikler görüldüğü bilinmektedir. Hızır ve İlyas Peygamber iki kardeş peygamberdir. İlyas denizlerden, Hızır peygamber ise kara parçalarından dilekleri toplar. Hızır Aleyhisselam peygamberler zincirinin en önemlilerinden birisidir. Kısas-ı enbiyada (Peygamberler tarihinde) Hz. Muhammed’in soyu olan Hz. İbrahim’den sonra yaşamış bir peygamberdir… Musa peygamberle yolculuk eden, onu sabır sınavından geçiren yoldaşıdır… Avrasya hakimi İskender Zulkarneyn‘in ordu komutanlarından biridir. İskender Zulkarneyn’in teyzesi oğludur ki; cesedini tufana kadar muhafaza edip, Nuh tufanından sonra sular çekilince defnetmiştir. Hz. Adem’in oğlu Kabil’in soyundan ilk nesil torunudur… Hz. İbrahim ile aynı dönem yaşamış olup, Nemrut zulmünden sonra birlikte Babil’i terk etmiştir. Battal Gaziden, Bektaşi gülbanklarına kadar sayısız hikâyelerde Hızır motifi yer alır. Hatay Samandağ’a bağlı Hıdırbey köyündeki çınar ağacının Hıdır (Hızır) peygamberin yere sapladığı bastonundan yeşerip büyüdüğüne inanılır.
Anadolu’da Hızır, kalbi temiz olana darda kalana yetişir. Düşkünün imdadına Boz atıyla koşar “ Boz atlı Hızır yoldaşın olsun.” Anadolu’da yola çıkan kişi, bu şekilde uğurlanır. “Hızır gibi yetiştin.” “Kul sıkışmayınca Hızır, yetişmez.” sözü de buradan gelir. İstediğine görünür, istediği zaman kaybolur. Kısa zamanda çok uzak mesafeleri gidebilir. Bir andan bir çok mekanda olabilir. Buna da “Tayyı mekan” denir. Çevresi kutsal olan Kudüs’te oturur. Hızır, her yıl Hz. İlyas ile Mekke’de buluşur, Hac yapar. Bolluk bereketi temsil eder. Anadolu’da Hıdırellez Günü çok önemlidir. Eve, mutfağa o gün erzak alınır. Bu, evin mutfağı bereketli olsun diye yapılan ritüellerden birisidir. 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece bir yere serilen un ya da bulgurun üzerinde eğer el izi var ise Hızır’ın o eve bolluk bereket getireceğine inanılır. Ortodokslar Aya Yorgi, Katolikler St. Georges günü olarak kutlamaktadır. Çeşitli kültürlerde mit olarak bulunan bu anlatının, Mezopotamya, Anadolu kültürüne bazı kaynaklar ise İslamiyet öncesi Orta Asya Türk kültürüne dayandığını söyler. Anadolu’dan Balkanlara, Mezopotamya’dan, Doğu Akdeniz ülkelerine değin dünyanın bir çok yerinde kutlamalar, şenlikler ile ateş yakılıp üzerinden atlanılarak yapılır.
Hıdırellez kutlamaları, geceden yollara düşülerek varılan su kenarlarında, yeşil ve ormanlık alanlarda büyük ateşler yakılarak yapılır. Ateşin üzerinde atlama ritüeli, gül ağacına asılan dilekler. Kağıda çizilen dilekler, gülün dallarına asılır, bir keseye konulan bozuk paralar ile. Yıl içinde bu para cüzdanda durur, bereket bolluk getireceğine inanılır. Ardından sabaha karşı gül ağacına asılan dilekler alınır ve akan bir suya atılır. Deniz ve su kenarında iki kardeş peygamberin buluştuğuna inanılır. Bazen de gül ağacının atlına gömülür, dilek kağıdı. Doğuda baharın ilk kuzusu baharın ilk yeşillikleriyle yenilir. Böyle olursa sağlıklı olunacağına inanılır. Ayrıca bugün toplanıp kanatılan otlar içilirse şifa vereceğine inanılır. Anadolu’da bazı yörelerde sadaka verilmesi, oruç tutulması gibi kurallar da bulunur. Anadolu’nun kadim kültürünü hala yaşatan topluluk olan Yörükler, Hıdırellez’de yıllık yoğurt mayalarlar. Bu geceyle birlikte iki gün sabah ezanı ile tan yerinin ağarması arasındaki sürede doğadaki bitkilerin üzerinden çiy tanelerini toplanır. Mayalanacak sütün içine tahta kaşık yardımıyla besmele çekerek mayalanır. Her sene bu şekil de mayalarını tazelerler. Karakeçili Yörükleri Hıdırellez günü hiçbir hayvana zarar vermez. Hıdırellez günü mayalanan yoğurdun üzerine nazar değmesin diye çörek otu konur. Bu maya eş dost akrabaya dağıtılır.
ŞERİFE ESEN